Copyright by Jonas Martin Schneider, CH-2010
Eine Sage aus dem Schwarzenburgerland - aufgeschrieben in Berner Mundart.
Vor es paar hundert Jahr het uf dr Äugschte ds Rüschegg im Schwarzeburgerland e jungi Burefamilie gläbt. Es isch grad öppe Zyt nachem drissgjährige Chrieg gsi und de Lüt, bsungers dene i de Hügle und Täler, isches nid eso guet gange. Nach ere verhaglete und ere vetröchnete Ärnt het dr Buur dänkt, es chönni ja nume no besser wärde. Aber är het sech tosche. Sini Frou het grad ds erschte Ching uf d Wäut brocht, do hets afa rägne, aus hätt dr Herrgott d Schlöise zum Himmu ufta. Es isch dr ganz Summer so witergange und wos Herbscht isch worde und d Voratschammere immer no läär isch gsi, do hei di Buure schwären Härzens beschlosse, ihres Meiteli em Schicksal ds überlah. Süferli heisis ine Chorb gleit, warm zuedeckt u när isch dr Buur mit däm Chörbli id Beder überegloffe, hingerem Selital ad Pfyffen ufe, u dert heters bimene aute Boumstrunk anere schöne Waudliechtig abgleit. Är het es Stossgebät gäge Himu ufegschickt u isch när was gisch was hesch zrugg uf d Äugschte.
Es isch Dämmerig worde und e chaute Luft isch ufcho, aber ds Meiteli im Chörbli het pfüslet, ausd wäri nüt gscheh. So hets ou nid gmerkt, wos plötzlech um ihns ume het afa wischpere und suuse. Chlyni, härzigi Wäse mit zarte Libelleflügu und fine Chleidli si um ihns umegschwirrt und hei sech beratschlagt.
„Was isch ächt das für nes Tüpfi?“ Het ds einte Eufeli gmacht.
„Es häääärzigs!“, het es angers gwischperet.
„Scho grad e chly gemein, es so allei im Waud“, het es dritts gmeint.
„E soo süess!“, het ds zwöite gsüüslet, „chum, mir nämes mit!“
Es Wili lang isch das e so hin und här gange, immer me Eufene si drhärcho und schliesslech heisi beschlosse, das Meitschi übere Winter bisech ds bhaute. Me chönns ja nid guet la erfrüüre, „und überhoupt!“
So ischs cho, dass das Meitschi, d Eufe heinim übrigens Frida gseit, dass das Meitschi bi de Eufe het chönne blibe. Us eim Jahr si zwöi worde, us zwöine drü und di liebe Eufe hei er Frida aus biibracht, wo si hei gwüsst. Si hei mitere gspiut dr lieb läng Tag und es verwöhnt, so vil si hei chönne. Es het glehrt wi alli Pflanze heisse, für was das si guet si und wime se em beschte cha ufbewahre. Es het glehrt, verletzte Müsli wider uf d Bei ds häufe, Vögeli, wo usem Näscht si gheit, wider zruggdsbringe und de Eichörnli, im Früehlig häufe Nüss sueche, wo si im Winter irgendwo versteckt hei. Mängisch het si ou emene verirrte Senn oder are Büüri ghoufe, wo sech am Bärg hei verloffe, aber mit Mönsche het si eigentlech säute ds tüe gha. Wo si für ds Euferiich ds gross isch worde, hei d Eufen ihre e schöni chlyni Hütte bout, wo si sit denn drin gwohnt het.
So isch das mängs Johr guet gange. Doch es isch e Früehlig cho, wo d Eufe geng öppe wider hei afa süüfze. Si hei ärnschti Gsichter gmacht u das isch itz würklech nid typisch für Eufe. D Frida het gfrogt, was de los sigi. Lang hei si umedruckset aber schliesslech het sech di muetigschti vo ihne zämegno u gseit: „Los, Frida, es geit nüm lang, u de wirsch du üses Rich verloh. Drum simer e chly truurig.“ D Frida het glachet u gseit, das sig doch dumms Züg, äs gfauere däwä guet hie, si göng dänk nie furt. Aber d Eufene hei nume töif gsüüfzget u si wider ihrem Tagwärch no.
Wi geng um die Johreszyt isch d Frida am Nomitag töif i Wauf go Bärlouch sammle. Ufere Liechtig het si aber plötzlech es Knacke ghört. Schnäu het si sech imne Busch versteckt u ke Sekunde später isch e junge Burscht ufd Liechtig cho. Lang het ne d Frida aagluegt. So öpper schöns het si i ihrem Läbe no nie gseh. Wo da Jüngling du wider loszöttelet isch, het sim müesse hingernache schliiche. Zwöi, drümau het si zögeret, het zrugggluegt i Waud vo de Eufe, aber när het si sech wider müesse umdräie und isch däm Burscht noche, bis si uf Riffematt si cho. Ufem Dorfplatz het grad es grosses Fescht stattgfunge. Musikante mit Fidle, mit Flöte und Trummle hei Tänz gspiut und ds haube Dorf isch am umehüpfe gsi. Dr Jüngling aber isch unger d Lüt und d Frida het ne us de Ouge verlore. Lang het si nid gwagt, usem Wald is Dorf useds cho, aber schliesslech het sis nüm usghaute, isch füre und het sech unger dr Linde still a dä gross und beruhigend Boumstamm glähnt. Itz het si ne wider gseh, är het mit angere Meitschi gschäkeret und tanzet. Zwüschine het se dünkt, är luegi zu ihren übere, aber das het si sech sicher nume iibiudet. Plötzlech aber isch er vor ihre uftoucht, het gseit är sig dr Landolin und het gfrogt, öb si wöu mit ihm cho tanze. Tanze het si scho chönne, aber si isch furchbar ufgfregt gsi und het öppis gspürt flattere i ihrem Buch, wo si no gar nid het kennt.
Si hei di ganz Nacht lang zäme tanzet und spöter het me gseit, es heig no säuten oder nie es Päärli gä, wo so guet heig zämepasst. Wos du isch Morge worde, het d Frida gseit, etz müess si aber zrugg. Dr Landolin het gmeint, är begleiti se, aber si het abglehnt. Si wöu nid das är mitchöm. Är söu doch go schloofe. Auso isch si los u het nid gmerkt, dass är ihre heimlech hinger nachen isch.
Wo si am nöchschte Mittag i ihrer Hütten erwachet isch und zur Türe us het wöue, het si e schlafende Landolin ufem Bänkli vorgfunde. Si het müesse lache u vo denn a isch dä jung Maa viu zu ihre cho.
Einisch amene früeche Morge im Herbscht isch d Frida plötzlech uruhig ufgwachet. Si het gwüsst dass dr Landolin het wöue verbicho aber irgendwie ischsere nid ghüür gsi. Wo si vorusen isch gange, het si gse, dass Näbuschleier us de Gräbe usegstige si. „Ohje“, het si dänkt, „i muess gwüss am Landolin entgäge, wär weiss, ob är sech im Näbu zrächtfingt“, u so isch si los.
Wo si gäge ds Schwarzwasser zue isch cho, isch dr Näbu dichter worde und d Frida het gwüsst, dass si etz muess ufpasse. Gspässigi Grüsch sire dür di graue Wulche entgägecho und einisch het si gmeint, si ghöri e Frou singe. Wo si am Schwarzwassergrabe aacho isch, isch si verchlüpft. D Feeä si cho. Usgrächnet hütt. E länge Zug vo dene schöne u grosse, aber gfährleche Wäse isch drhär cho und ds Flussbett dsdüruuf ar Schlucht zue. Zhingerscht isch d Feeächünigin gritte, stolz und herrisch het si gradusgluegt und vor ihre isch eine gsässe mit emene bleiche Gsicht u… oh Schreck o Grus: „Das isch jo dr Landolin!“ Lut isch er Frida ihre Wuetschrei gsi, wosi gse het, wär ihre Liebscht wott mitnäh. Was gisch was hesch isch si dene Feeä hingernache is Wasser. Aber i dene wilde Strudle isch si nid gnue schnäu vorwärtscho und so het si nume no chönne luege, wi dr Riterzug ir Schlucht verschwunden isch.
Verzwiflet isch d Frida uf Ryffematt grennt und het de Lüt vor Entfüehrig verzellt. Es paar heise usglachet u gseit, dä verliebt Löli sig sicher im Wasser ersoffe, aber e Frou het du Erbarme gha mitere und het ere gseit, wenn öpper ihre chönn hälfe is Feerich ds cho, denn nume ds Wibli ufem Schwäfubärg. Aber mit dere sig nid ds gschpasse, si söui ufpasse.
So isch d Frida auso los u het sech ufe beschwärlech Wäg is Schwäfubärgloch hingere gmacht. Usem Näbu am Morge isch chaute Herbschträge worde und ä unagnähme Wind het afo blose, wosi gäge Sangerebode zue isch. Ändleche isch d Frida am spötere Nomitag bim Schwäfubärgloch aacho. Das isch sone Höli wo zu dere Zyt aubes ds schwäflige, warme Wasser usem Bärg usecho isch. Vor dr Höli isch es uuurauts Wiibli ghocket. Es het Wedelä bunge und lisli vor sech hi gschnatteret. Plötzlech hets mit zwöine stächige Ouge ufgluegt.
„Was wotsch?“, het’s gchrächzet.
„Is Feerich muessi“, het d Frida gantwortet.
„Das choschtet aber öppis!“, het ds Schwäfubärgwibli zruggä. „Chum mit, id Höli!“
Es Wiili sisi ine gloffe. Geng wermer isches worde und schliesslech si si umene Biegig ine grössere Höli cho wo e ganz Gruppe vo Fänggä si ghöcklet und imene Becki auerlei gueti Chrüter hei kochet. „Das isch ds Gheimnis vo de Schwäfelbärgquelle. Drum isch ds Wasser witume aus heilend bekannt. Mini liebe Fängge schaffe hie di ganzi Zyt, für de Lüt im Tau ds häufe. Ei Nacht und ei Tag söllschse verträte und luege das immer gsungs Wasser ds Tal dsdürab geit.“ Ds Wiibli isch wider em Usgang zue und wo sech d Frida het umdräit, si ou d Fännge wäg si. So het si sech ads Becki knöilet und mit auem, wosi über Chrütter und Heilpflanze gwüsst het, het si das warme Wasser heilsam gmacht.
Am nöschte Obe isch ds Wibli wider inecho. Si het zfride glächlet. „Guet hesches gmacht, Töchterli!“, het si gseit und d Frida wider mit usegno. „Isch dr dr Liebscht mit ere Fee dürebrönnt?“
„Mit dr Feechünigin, so wis usgseht.“
„Ajajajaj. Das isch bös. Los, Töchterli. Für ids Feerich ds cho, muesch zersch is Rich vo de Ärdmänner, und i das chunnsch nume, wenn de höch am Gantrisch genau wenn d Sunne ungergeit a ihres Feusetor chlopfsch.“ Ds Wibli het ere dr Wääg beschribe und när isch üses Meitschi ine länge und töife Schloof gfaue.
Am nöchschte Morge het sech d Frida früeh ufgmacht und isch bis fasch ufe Gipfu vom Gantrisch klätteret. Dört het si gwartet, bis d Sunne isch ungergange und het när drümou aklopfet. Es isch nid lang gange, do isch dr Föus wi vo Geischterhand ufgange und es fründleches Manndli isch usecho und het ihns gfrogt, was äs wöll. D Frida het gantwortet, si müessi is Feerich u do isch em Männdli sini Mine ärnscht worde. Das sig nid eso eifach. Dr Fähretroll wöui Krischtaue, zäche a dr Zau, süsch lönger niemer düre.
„Wi chunnt me de zu söttigne Krischtaue?“ het d Frida gfrogt.
„Me muess se go sueche. Aber du bisch ds gross für ne söttigi Arbeit. Los, i ha ne Vorschlag. Du übernimmsch mini nöchschti Wurzle-Schicht und i gange drwile is Ärdrich abe go Krischtaue sueche. Iiverschtange?“
„Auso momänt, was isch e Wurzle-Schicht?“
„Ganz eifach! Mir tüe d Wurzle vo de Tanne do am Hang mit guetem Harz und wohltuende Öl iiribe, damit d Böim starch blibe und d Louine ufhaute. Luunisch isch dr Gantrisch u mängisch schmeisst imene Wuetusbruch en Arvle Felse ds Tal dsdürab. Wes üs nid gäbti wär scho mängi Auphütte verschüttet worde.“
D Frida het nid lang überleit u het di schöne Wurzle vo de Tanne pflegt, e so guet wi si het chönne. Am sibete Tag isch ds Ärdmannli zruggcho und het ere zä schöni Krischtaue id Hang drückt. „Guet heschs gmacht und di Lohn wohl verdient. Lue, i zeige dr ds Tor is Feerich.“
Dr Ärdmaa het d Frida dür ne grosse Spalt gfühert, wo sech im Innere vor Ärde ufta het gha. Lang si si gloffe u si a mänger Abzweigig verbicho. D Frida het gstuunet, wenn si mou wider e Blick ufene Tropfsteihöli oder e blinkendi Goudadere het chönne wärfe. Je witer das si gloffe si, desto lüter isch ds Ruusche vomene ungerirdische Fluss worde. Ändlech si si ine grossi Höli cho. E wilde Fluss isch dört verbigruuschet und het sech mit Toose u Chrache ines schwarzes Tunnäu gstürzt. Am Rand isch es stabils Holzboot mit Stahlbeschläg vertöit gsi. E grossi Rolle mit ere Kurble dran het das Boot dra ghinderet, mitgrisse ds wärde. Im Boot inne isch e grussie Kärli mit fulige Zäng, emene chrumme Rügge aber chräftige Ärm ghocket. Ar Frida ischs Angscht und Bang worde. „Aber nid do abe, oder?“
Dr Fährtroll het glachet. „Wotsch is Feerich, Wib? Was hesch de dört verloore?“
D Frida het au ihre Muet zämegno: „Das geit di nüt aa! Hie, zäh Krischtaue!“
„Ohohohoho. Äs cha zahle, s Mönschewiib. Stiig i und häb di guet!“ Wiud het er glachet. D Frida het sech schnäu vom Ärdmaa verabschidet und isch iigschtige. Dr Fähretroll het ere d Arme und Bei aabunge und wo si sech het wöue wehre, het er grob gfragt, öb si wöui versuufe oder sech amene Feus ds Gnick bräche. Do het sis lo gsche, aber wou ischsere nid gsi. Zwe bluttränzligi Zwärge si usere Steistube fürecho, hei d Blockierige ar Kurbel glöst u si när a gross Brämshebu gschtange. Dr Fähretroll het ds Rueder packt und langsam isch ds Boot i dä wiud ungerirdisch Fluss inegleitet worde. Plötzlech het dr Strom ds Boot gha und hets mit ere gwautige Chraft is Tunnäu abegsurglet. D Frida het göisset und dr Fähretroll glachet, wos ire rasante Fahrt dä Sturzbach dsdürab isch. Ds Wasser het tosed und brüelet. Felse si verbizischet, zwüschine isch ds Boot schiinbar ir Luft gsi u mängisch isches langsamer worde, wenn ds Gfäll churz het abgno. Schliesslech isch ds Boot mit Schuss über ne grosse Wasserfau us, dür d Luft gfloge und mit emne Schlag ine ungerirdische See gheit. Dr Troll het ds benommnige Meitschi losbunge u is Wasser gschüpft. Mit letschter Chraft isch si a ungerirdisch Chisstrand gschwumme. Si het zuegluegt, wi dr Troll am Seile grisse het und när samt Boot vo de Zwärge dobe wider isch ufezoge worde. D Frida het sech umegluegt. Um se ume het es grüens Dämmerliecht gschimmeret und Nachtböim si überau usem Feus und em Moos gwachse. Nachtböim si Böim, wo ke Liecht bruche, für ds wachse, drum sisi ou nid grüen, sondern dunkublau, wiirot oder schwarz. Ds grüene Liecht isch vo risige Lampions cho, wo überau a de grosse Felssüüle ghanget si. D Frida het gwüsst, das si etz im Feerich isch, aber si isch immer müeder und müeder worde, bis ere d Ouge si zuegheit und si ine töife, troumlose Schlaf isch versunke.
Wo d Frida erwacht isch, het si zersch nüm gwüsst, wo si isch. Zögernd het si sech umegluegt. Um si ume isch sicher es Dotze Feeä gstange, mit länge Speere i dr Hang und emene grimmigem Lächle. Si het sech umdräit und vor ihre ufemene Thron us grüenem Stei isch d Feechünigin gsässe u näbe ihre, ufemene chli töifere Thron, dr Landolin. Bleich u stiu. Wo si nim zuegrüeft het, het är dür si düregluegt, aus wär si us Glas.
„Was heiter mit mim Schätzu gmacht! Dä ghört nid öich!“ Het si wüetig grüeft.
„Ghört er öppe dir?“ Het d Chünigin süffisant zruggä. „Unerloubt bisch du i mis Rich iidrunge. Was sött i für ne Grund ha, di wider lo ds go?“
„Alleini wotti sowisi nid go“ het d Frida trotzig gseit. „I gange nume mit em Landolin!“
„Aber är isch freiwillig mit üs cho!“
„Wiu dr ne heit verzouberet!“
„I bewundere di Muet, chlyni Mönschefröu. Drum wott i dr e Chance gä. Wenn du dr Landolin chasch überzüge, das mer ne söue lo go, de söus e so si.“
D Frida isch es Wili lang ratlos dörtgstange. D Feeächünigin het scho afo triumphierend lächle. D Frida het dr Landolin agluegt, wo teilnahmslos dört isch ghöklet und plötzlech sire Träne über Backe abegloffe. I ihrer Verzwiflig het si es Lied afo singe, es auts Voukslied, truurig und wunderschön. Mit klarer, hoffnigsloser Stimm het d Frida Strophe für Strophe gsunge. Aadächtig hei d Feeä zueglost. Es paar hei Instrumänt füregno und afo mitspile oder mitsinge und wo ds Lied fertig isch gsi und d Musig no isch witergange, het d Frida afo tanze. Ganz fescht het si sech probiert a de erscht Obe zrugg ds erinnere, wo si mit em Landolin tanzet het. U plötzlech het si gseh, wi nes Zucke isch dür sis Gsicht gange isch. Es isch gsi, aus ob e Schleier vo sine Ouge wär abgheit. Är isch ufgschtange, isch zu ihre häre gange und het se id Arme gschlosse. Ganz fescht het si ne ghäbt, ire Landolin und het gfrogt: „Bisch zrügg, Liebschte?“
„Jo, i bi zrügg.“
Wo si sech nach Langem us ihrer Umarmig glöst hei, hei si gmerkt, dass si gar nüm im Feeärich si, sondern ufere nasse Alpweid stö. Grad het sech e letschte Näbufätze verzoge und e fahli Herbschtsunne het ihri Strahle uf di farbige Böim gschickt.
Churz drufabe hets ds Ryffematt es grosses Fescht gä, aui si iiglade gsi, ob chly oder gross, für di schönschti Hochzit vom Johr ds fiire.